W postaci pozawłoskowatej stwierdza się obfite rozmnażanie się i złuszczanie nabłonka zewnętrznej i wewnętrznej blaszki torebki Bowmana oraz wysięk w j amie między nimi. Rozmnażający się nabłonek tworzy współśrodkowe warstwy, tzw. półksiężyce, które uciskają pętle kłębków, pozbawiając je krwi. Same kłębki są mało powiększone. Między blaszkami Bowmana stwierdza się nadto krwinki białe i czerwone oraz włóknik.

W postaci śródwłoskowatej cały kłębek jest obrzmiały i powiększony, początkowo wskutek znacznego przekrwienia (Fahr) zarówno pętli kłębków, jak i naczyń doprowadzających, a później głównie wskutek bardzo silnego rozmnażania się śródbłonków pętli kłębkowych i w mniejszej mierze komórek wewnętrznej blaszki torebki Bowmana. Składniki te zatykają naczynia włoskowate, tak iż w pętlach włoskowatych przekrwionych wbrew zdaniu Volharda już w najwcześniejszym okresie choroby krwi teraz nie ma albo prawie nie ma, natomiast stwierdza się w nich obrzmiałe, złuszczające się śródbłonki, a nadto drobnoziarnistą masę białkową i włóknik. W dalszym przebiegu choroby następuje wysięk do jamy między blaszkami Bowmana. W przypadkach pomyślnych wszystkie te zmiany stopniowo ustępują i może nastąpić wyleczenie bez śladów przebytej…

Przyczyną nadciśnienia tętniczego jest częściowo zwiększenie ilości krwi krążącej, wywołane ostrym zatrzymaniem wody w ustroju, przede wszystkim zaś rozległy kurcz naczyń włoskowatych, zwłaszcza skóry, tkanki podskórnej, błon surowiczych i nerek. Stłumienie sercowe we wczesnym okresie ostrego rozlanego zapalenia kłębków jest nieraz powiększone, zależnie od ostrego rozszerzenia serca, a także od puchliny osierdzia. Zmiany te zwykle szybko ustępuj ą, natomiast po upływie 2-4-6 tygodni stwierdza się przerost lewej komory serca, rzadziej całego serca ze wzmocnieniem drugiego tonu na tętnicy głównej oraz tętnem twardym i często zwolnionym. Przerost serca, tak jak i nadciśnienie, znikają z ustępowaniem choroby, natomiast pozo- stają nadal a nawet zwiększają się, jeżeli choroba przechodzi w zapalenie przewlekłe. Ostre…

Włodzimierz Filiński wypowiada się przeciwko teoriom zakaźnej, tętniczko-kurczowej Volharda i alergicznej powstawania ostrego zapalenia kłębków nerkowych. Opierając się na spostrzeżeniach, poczynionych przez siebie w Warszawie w r. 1945, sądzi Filiński, że ostre zapalenie kłębków nerkowych powstaje wskutek działania na ustrój wilgoci skojarzonej z zimnem. Czynniki te, zwłaszcza przy długotrwałym działaniu mają wywoływać ogólne uszkodzenie naczyń włoskowatych oraz tętniczek, – zatem zmianę znamienną dla ostrego zapalenia kłębków nerkowych, Anatomia patologiczna. Zmiany widoczne gołym okiem w ostrym rozlanym zapaleniu kłębków nerkowych, zwłaszcza na początku choroby, są często tak małe, że trudno je dostrzec i tylko drobniutkie wybroczyny na powierzchni nerek i na ich przekroju nasuwają na myśl ostre zapalenie kłębków.