W postaci pozawłoskowatej stwierdza się obfite rozmnażanie się i złuszczanie nabłonka zewnętrznej i wewnętrznej blaszki torebki Bowmana oraz wysięk w j amie między nimi. Rozmnażający się nabłonek tworzy współśrodkowe warstwy, tzw. półksiężyce, które uciskają pętle kłębków, pozbawiając je krwi. Same kłębki są mało powiększone. Między blaszkami Bowmana stwierdza się nadto krwinki białe i czerwone oraz włóknik.

W postaci śródwłoskowatej cały kłębek jest obrzmiały i powiększony, początkowo wskutek znacznego przekrwienia (Fahr) zarówno pętli kłębków, jak i naczyń doprowadzających, a później głównie wskutek bardzo silnego rozmnażania się śródbłonków pętli kłębkowych i w mniejszej mierze komórek wewnętrznej blaszki torebki Bowmana. Składniki te zatykają naczynia włoskowate, tak iż w pętlach włoskowatych przekrwionych wbrew zdaniu Volharda już w najwcześniejszym okresie choroby krwi teraz nie ma albo prawie nie ma, natomiast stwierdza się w nich obrzmiałe, złuszczające się śródbłonki, a nadto drobnoziarnistą masę białkową i włóknik. W dalszym przebiegu choroby następuje wysięk do jamy między blaszkami Bowmana. W przypadkach pomyślnych wszystkie te zmiany stopniowo ustępują i może nastąpić wyleczenie bez śladów przebytej…

Przyczyną nadciśnienia tętniczego jest częściowo zwiększenie ilości krwi krążącej, wywołane ostrym zatrzymaniem wody w ustroju, przede wszystkim zaś rozległy kurcz naczyń włoskowatych, zwłaszcza skóry, tkanki podskórnej, błon surowiczych i nerek. Stłumienie sercowe we wczesnym okresie ostrego rozlanego zapalenia kłębków jest nieraz powiększone, zależnie od ostrego rozszerzenia serca, a także od puchliny osierdzia. Zmiany te zwykle szybko ustępuj ą, natomiast po upływie 2-4-6 tygodni stwierdza się przerost lewej komory serca, rzadziej całego serca ze wzmocnieniem drugiego tonu na tętnicy głównej oraz tętnem twardym i często zwolnionym. Przerost serca, tak jak i nadciśnienie, znikają z ustępowaniem choroby, natomiast pozo- stają nadal a nawet zwiększają się, jeżeli choroba przechodzi w zapalenie przewlekłe. Ostre…

Włodzimierz Filiński wypowiada się przeciwko teoriom zakaźnej, tętniczko-kurczowej Volharda i alergicznej powstawania ostrego zapalenia kłębków nerkowych. Opierając się na spostrzeżeniach, poczynionych przez siebie w Warszawie w r. 1945, sądzi Filiński, że ostre zapalenie kłębków nerkowych powstaje wskutek działania na ustrój wilgoci skojarzonej z zimnem. Czynniki te, zwłaszcza przy długotrwałym działaniu mają wywoływać ogólne uszkodzenie naczyń włoskowatych oraz tętniczek, – zatem zmianę znamienną dla ostrego zapalenia kłębków nerkowych, Anatomia patologiczna. Zmiany widoczne gołym okiem w ostrym rozlanym zapaleniu kłębków nerkowych, zwłaszcza na początku choroby, są często tak małe, że trudno je dostrzec i tylko drobniutkie wybroczyny na powierzchni nerek i na ich przekroju nasuwają na myśl ostre zapalenie kłębków.

Ostre rozlane zapalenie kłębków powstające na tle zakażenia przez. paciorkowce rokuje gorzej niż pneumokokowe ; płonicze gorzej niż powstające w innych chorobach zakaźnych (dur brzuszny, ospa, zapalenie płuc itd.). Ostre zapalenie kłębków powstające na tle zaostrzenia zapalenia migdałków podniebiennych lub innych ognisk zakaźnych w ustroju łatwo się zaostrza, przeciąga i przechodzi w zapalenie przewlekłe, jeżeli ognisko zakaźne nie zostanie w odpowiednim czasie doszczętnie usunięte. W wieku młodym rokowanie w ostrym rozlanym zapaleniu kłębków nerkowych jest lepsze niż w podeszłym, gdy ustrój jest już mniej oporny i gdy jego zdolności odrodcze są słabsze. Usposobienie rodzinne do zapalenia nerek i konstytucja limfatyczna pogarszają rokowanie.

W ostatnich czasach poleca się także badanie podejrzanych zębów przy pomocy krótkich fal. Hiperleukocytoza, przesunięcie obrazu białych krwinek w lewo, przyspieszenie opadania krwinek, zmiany w zębodołach, wykryte badaniem rentgenograficznym i krótkimi falami – wszystko to przemawia za tym, by zalecić doszczętne usunięcie ogniska ropnego. Takie postępowanie nie zawsze jednak bywa skuteczne: zawodzi ono, jeżeli bakterie chorobotwórcze już się zagnieżdżą w okolicznych węzłach chłonnych lub w innych miejscach ustroju, wytwarzając wtórne ogniska zakaźne. Mogą zresztą istnieć w ustroju jeszcze inne, nierozpoznane ogniska. O tych możliwościach należy chorego uświadomić, gdy mu się poleca usunięcie migdałków oraz chorych zębów.

Skłonność do wzrostu ciśnienia w toku ostrej choroby zakaźnej musi naprowadzać na. myśl możliwość zajęcia nerek i spowodować parodniowe leczenie metodą, uznaną obecnie za najskuteczniejszą w ostrym zapaleniu kłębków nerkowych Leczenie. Jeżeli wytworzyło się już ostre rozlane zapalenie kłębków nerkowych w związku z ogniskiem zakaźnym, usadowionym najczęściej w migdałkach podniebiennych lub w zębodołach, wtedy powstaje zagadnienie leczenia przyczynowego. Postępowanie lecznicze uzależnia się teraz od natężenia sprawy chorobowej w nerkach i w migdałkach oraz od długości trwania choroby. Usuwanie doszczętne ogniska zakaźnego w początkowym okresie ostrego zapalenia kłębków nerkowych czy też w okresie zaostrzenia sprawy ogniskowej nieraz pogarsza wybitnie dalszy przebieg choroby nerkowej.

Wychodząc z założenia, że ostre zapalenie kłębków nerkowych jest pochodzenia alergicznego, niektórzy zalecają leczenie antystyną (antistin), Leczenie rozpoczyna się od dawki 0,4-0,6 na dobę, stosowanej częściowo doustnie w kołaczykach a 0,1, częściowo domięśniowo w dawce 01. Jeżeli te dawki nie wywołują nudności ani wymiotów, można je zwiększyć do 1,0 na dobę. Leczenie trwa 10-14 dni. Prócz leczenia przyczynowego postępowanie lecznicze w ostrym rozlanym zapaleniu kłębków nerkowych polega przede wszystkim na oszczędzaniu chorego narządu. Temu wskazaniu czyni zadość najskuteczniej leżenie w łóżku (klinotheropia) w pomieszczeniu suchym o ciepłocie równomiernej.